اندومتریوز: علل، علائم و درمان‌های موجود

اندومتریوز در دسته بیماری های رایج میان بانوان است که بیشتر خانم هایی با سن بالای 35 سال را درگیر می‌کند و مشکلات زیادی چون مشکلات باروری را رقم می‌زند. اغلب مواقع خانم هایی که قصد بارداری دارند و موفق نمی‌شوند، در زمان بررسی های پزشکی متوجه وجود اندومتریوز خود می‌شوند. در این مقاله تمامی راه های درمانی و حتی راهکار های خانگی به جهت کاهش علائم و بهبودی را برای شما به طور کامل توضیح دادیم.

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز یک بیماری شایع است که در آن بافت مشابه با بافت پوشاننده داخل رحم در خارج از رحم  روی تخمدان‌ ها، لوله‌ های فالوپ  یا سایر قسمت‌های لگن رشد می‌کند. این بافت‌ های اضافی در پاسخ به تغییرات هورمونی در طول سیکل قاعدگی، خونریزی کرده و التهاب و درد شدیدی ایجاد می‌کنند. علائم این بیماری شامل درد شدید لگنی، قاعدگی ‌های نامنظم، درد هنگام مقاربت و مشکلات باروری است. این بیماری تاثیر زیادی بر زندگی بانوان خواهد داشت و در برخی موارد به درمان‌ های دارویی یا جراحی نیاز دارد تا علائم کنترل شوند.

علت بیماری اندومتریوز

علت دقیق بیماری اندومتریوز هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل مختلفی در بروز آن نقش خواهند داشت. برخی از نظریات شامل:

• بازگشت خون قاعدگی: یکی از فرضیات این است که در برخی از زنان، خون قاعدگی به جای خارج شدن از بدن، به سمت لوله‌ های فالوپ برگشته و باعث رشد بافت آندومتر در نواحی خارج از رحم می‌شود.
• اختلال در سیستم ایمنی: سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند بافت ‌های آندومتریال که در خارج از رحم رشد می‌کنند را شناسایی کند و از بین ببرد، که این موضوع باعث رشد غیرطبیعی این بافت ‌ها می‌شود.
• عوامل ژنتیکی: وجود سابقه این بیماری در خانواده خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد، که نشان می‌دهد عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز آن دارد.
• هورمون‌ها: هورمون استروژن، که در دوره‌ های قاعدگی افزایش می‌یابد، به رشد و تکثیر بافت اندومتریال کمک می‌کند. بنابراین، افزایش سطح این هورمون ‌ها در بروز اندومتریوز تاثیر گذار می‌باشد.

اندومتریوز چه علائمی دارد؟

اندومتریوز با علائم متنوعی همراه است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:

• درد شدید لگنی: یکی از علائم اصلی این بیماری، درد لگنی است که در طول دوره قاعدگی شدت می‌یابد، اما در طول ماه هم احساس می‌شود.
• درد در طول رابطه جنسی: بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز از درد شدید هنگام یا بعد از مقاربت شکایت دارند.
• قاعدگی ‌های نامنظم و سنگین: قاعدگی‌ های شدیدتر از حد معمول، همراه با خونریزی‌ های غیرطبیعی، از علائم رایج این بیماری است.
• مشکلات باروری: اندومتریوز باعث مشکلات در بارداری می‌شود و یکی از علل شایع ناباروری در زنان است.
• درد در هنگام دفع ادرار یا مدفوع: این درد به خصوص در طول قاعدگی شدت پیدا می‌کند.
• خستگی مزمن: بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری از احساس خستگی و ناتوانی عمومی شکایت دارند.
• حالت تهوع و مشکلات گوارشی: برخی از زنان دچار تهوع، اسهال یا یبوست به ویژه در دوران قاعدگی می‌شوند.

انواع اندومتریوز

اندومتریوز به طور کلی به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود که بر اساس محل رشد بافت اندومتریال در بدن دسته ‌بندی می‌شود. انواع اصلی اندومتریوز عبارتند از:

• اندومتریوز سطحی : در این نوع، بافت اندومتریال به سطح خارجی اندام ‌های لگن مانند دیواره لگن، سطح بیرونی رحم، لوله‌ های فالوپ یا مثانه رشد می‌کند. این نوع علائم کمتری نسبت به انواع دیگر دارد.
• اندومتریوز متوسط یا تخمدانی : در این نوع، بافت آندومتریال در تخمدان‌ ها رشد می‌کند. این نوع اندومتریوز منجر به تشکیل کیست‌های اندومتریوز  می‌ شود که در آن‌ ها خون و بافت‌ های ریزی از آندومتر جمع می‌شود.
• اندومتریوز عمقی : در این نوع، بافت اندومتریال به عمق بافت‌ های لگنی نفوذ می‌کند و به بافت ‌های دیگر مانند روده، مثانه  یا دیگر اندام ‌های لگنی حمله می‌کند. این نوع اندومتریوز علائم شدیدتری ایجاد می‌کند و نیاز به درمان‌ های پیچیده‌تری دارد.

اندومتریوز چگونه تشخیص داده می شود؟

بهترین متخصص زنان، علائم بیمار را بررسی می‌کند و در صورت مشکوک بودن، آزمایش‌ هایی مانند سونوگرافی یا MRI برای مشاهده نواحی مشکوک انجام می‌دهد. با این حال، دقیق‌ ترین روش برای تشخیص اندومتریوز لاپاراسکوپی است که در آن جراح یک دوربین کوچک را از طریق برش ‌های ریز در شکم وارد می‌کند تا به طور مستقیم داخل لگن را بررسی کرده و در صورت نیاز، نمونه ‌برداری از بافت‌ ها انجام می‌دهد. این روش نه تنها تشخیص قطعی را فراهم می‌کند، بلکه در برخی موارد برای درمان همزمان استفاده می‌شود.

اندومتریوز چگونه درمان می شود؟

درمان این بیماری بسته به شدت بیماری، علائم و وضعیت سلامت بیمار متفاوت است. درمان‌ ها شامل روش ‌های دارویی، جراحی یا ترکیبی از هر دو می‌شوند که در ادامه بیشتر توضیح دادیم.

درمان دارویی

• مسکن ‌ها و ضد التهاب‌ها: داروهای مسکن مانند ایبوپروفن برای کاهش درد استفاده می‌شوند.
• داروهای هورمونی: استفاده از داروهای هورمونی مانند قرص ‌های ضد بارداری یا پروژستین ‌ها رشد بافت آندومتریال را کاهش می‎دهد و درد را کنترل می‌کند.
• داروهای مهار کننده هورمون‌ها: داروهایی مانند آگونیست ‌های GnRH که تولید هورمون ‌های استروژن را کاهش می‌دهند، به کنترل علائم کمک می‌کنند.

درمان جراحی

در موارد شدید یا زمانی که درمان دارویی موثر نباشد، جراحی اندومتریوز توصیه می‌شود. این جراحی‌ ها شامل برداشتن بافت اندومتریال اضافی از نواحی مختلف لگن است که از طریق لاپاراسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود. در برخی موارد، برای بیمارانی که علائم شدید دارند، برداشتن رحم به عنوان گزینه درمانی نهایی پیشنهاد می‌شود.

عوارض احتمالی اندومتریوز

• مشکلات باروری: یکی از شایع‌ ترین عوارض این بیماری، ناباروری است. این بیماری با آسیب به لوله ‌های فالوپ، تخمدان‌ ها یا دیگر اندام‌ های تولید مثل، بر توانایی فرد در باردار شدن تاثیر می‌گذارد.
• درد مزمن: درد شدید و مزمن لگنی یکی از علائم اصلی اندومتریوز است که بر فعالیت‌ های روزمره، روابط جنسی و زندگی فرد تاثیر منفی می‌گذارد.
• کیست ‌های اندومتریال: در برخی از موارد، اندومتریوز منجر به تشکیل کیست ‌های آندومتریال در تخمدان‌ ها می‌شود که نیاز به جراحی برای برداشتن آن‌ ها خواهد داشت.
• التهاب مزمن: رشد بافت آندومتریال خارج از رحم موجب التهاب مزمن در نواحی لگنی می‌شود که باعث درد، مشکلات گوارشی یا سایر علائم می‌شود.
• خطر ابتلا به سرطان: اگرچه اندومتریوز خود مستقیما باعث سرطان نمی‌شود، اما در برخی از موارد، زنان مبتلا به اندومتریوز در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به انواع خاصی از سرطان‌ ها مانند سرطان تخمدان قرار دارند.

جلوگیری از بروز اندومتریوز

در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای جلوگیری از بروز اندومتریوز وجود ندارد، زیرا علت دقیق این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، برخی عوامل و اقدامات خطر ابتلا به اندومتریوز را کاهش می‌دهند یا به مدیریت بهتر علائم کمک می‌کنند.

به عنوان مثال، فعالیت بدنی منظم به بهبود وضعیت هورمونی و کاهش التهاب کمک می‌کند و خطر ابتلا به اندومتریوز را کاهش می‌دهد. مصرف رژیم غذایی برای اندومتریوز حاوی مقادیر مناسب از مواد مغذی، به ویژه مواد ضد التهابی مانند امگا-۳، به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند و از برخی علائم اندومتریوز جلوگیری می‌کند.

مدیریت استرس از طریق تأثیر بر هورمون‌ ها به بهبود وضعیت عمومی بدن کمک می‌کند و از شدت علائم بیماری می‌کاهد. مشاوره ژنتیکی در شناسایی خطرات احتمالی و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مفید می‌باشد.

درمان خانگی اندومتریوز

درمان خانگی اندومتریوز نمی‌تواند به طور کامل جایگزین درمان‌ های پزشکی شود، اما به کاهش علائم کمک می‌کند.

• مصرف غذاهایی که خاصیت ضد التهابی دارند، مانند ماهی ‌های چرب، سبزیجات، میوه‌های تازه و آجیل ‌ها به کاهش التهاب و علائم بیماری کمک می‌کند. از سوی دیگر، کاهش مصرف گوشت قرمز، فرآوری شده و غذاهای پرچرب مفید است.
• برخی گیاهان مانند زنجبیل و بابونه  به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. چای زنجبیل به ویژه برای تسکین دردهای شکمی مفید است.
• تکنیک ‌های آرام ‌سازی مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی عمیق  یا ماساژ به کاهش استرس و تنش ‌های عضلانی کمک کرده و در نتیجه علائم را کاهش دهند.
• برخی مکمل ‌ها مانند منیزیم یا اسیدهای چرب امگا ۳ به کاهش التهاب و بهبود وضعیت عمومی بدن کمک می‌کنند. البته قبل از استفاده از هر گونه مکمل، مشاوره با متخصص زنان الزامی است.

سوالات متداول

سخن پایانی

اندومتریوز یک بیماری پیچیده است که تاثیر زیادی بر سلامت فرد می‌گذارد. اگرچه درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما با مدیریت صحیح و ترکیبی از درمان ‌های دارویی، جراحی و تغییرات سبک زندگی، می‌توان علائم را کاهش داد. آگاهی و شناسایی زودهنگام بیماری نقش مهمی در جلوگیری از بروز عوارض شدیدتر دارد. از آنجا که هر فرد ممکن است نیاز به رویکرد درمانی خاص خود داشته باشد، مشاوره با یک متخصص مجرب بسیار حائز اهمیت است. دکتر مریم عباسیان نیک، متخصص زنان و زایمان، با دانش و تجربه خود در زمینه تشخیص و درمان اندومتریوز، می‌تواند راهنمایی‌های دقیق و مؤثری برای درمان این بیماری ارائه دهد و به بیماران کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشند.