اندومتریوز در محل سزارین یکی از عوارض نادر اما آزاردهنده‌ای است که ممکن است سال‌ها بعد از انجام عمل سزارین خود را نشان دهد. در این حالت، بافتی شبیه به لایه داخلی رحم (آندومتر) در محل برش جراحی رشد می‌کند و باعث دردهای موضعی، تورم یا حتی توده‌های قابل لمس در ناحیه زخم می‌شود. این عارضه ممکن است در ابتدا با مشکلات شایع‌تری مانند فتق یا کیست اشتباه گرفته شود، اما تشخیص به موقع و درمان مناسب آن می‌تواند از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کند. در این مطلب به بررسی دقیق‌تر علائم، دلایل و راه‌های درمان اندومتریوز در محل سزارین می‌پردازیم.
علائم اندومتریوز در محل سزارین چیست؟
اندومتریوز در محل سزارین با علائم خاصی همراه است که ممکن است مدتی بعد از انجام سزارین ظاهر شوند. شایع‌ترین علامت، درد موضعی در محل برش سزارین است؛ این درد اغلب دوره‌ای بوده و همزمان با سیکل قاعدگی تشدید می‌شود. گاهی بیماران از وجود یک توده سفت و دردناک در نزدیکی جای بخیه شکایت دارند که در زمان قاعدگی متورم شده و حساسیت بیشتری دارد. این درد می‌تواند مداوم یا متناوب باشد و حتی فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند.
در برخی موارد، تغییر رنگ پوست محل برش یا تورم بدون علت مشخص نیز مشاهده می‌شود. همچنین، ممکن است ترشحات غیرمعمول، خونریزی غیرطبیعی یا حتی علائم گوارشی مانند تهوع یا نفخ در دوره قاعدگی وجود داشته باشد. این علائم ممکن است با سایر مشکلات مانند فتق، کیست، یا عفونت اشتباه گرفته شوند، بنابراین بررسی تخصصی اهمیت زیادی دارد.
باید توجه داشت که شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی بیماران ممکن است فقط یک علامت خفیف داشته باشند، در حالی که دیگران درد شدید یا توده‌ای قابل مشاهده را تجربه می‌کنند. آگاهی از این علائم و مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و روند درمان را ساده‌تر کند.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی برای درمان اندومتریوز
چرا اندومتریوز در محل برش سزارین ایجاد می‌شود؟
اندومتریوز در محل سزارین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های آندومتر (لایه داخلی رحم) به‌صورت ناخواسته در زمان جراحی سزارین به لایه‌های بیرونی شکم یا محل بخیه منتقل می‌شوند. این سلول‌ها با ورود به بافت‌های اطراف برش جراحی، در آن ناحیه مستقر شده و شروع به رشد و فعالیت می‌کنند، به‌ویژه در پاسخ به تغییرات هورمونی ماهیانه.
در جریان سزارین، باز شدن رحم و تماس آن با محیط بیرونی می‌تواند زمینه ورود سلول‌های اندومتر به زخم جراحی را فراهم کند. این سلول‌ها همانند رفتار طبیعی خود در داخل رحم، به تغییرات سیکل قاعدگی پاسخ می‌دهند؛ به این معنا که هر ماه دچار رشد، تخریب و خونریزی می‌شوند. اما از آنجا که در ناحیه‌ای غیرطبیعی قرار دارند، خون و بافت‌های تخریب‌شده نمی‌توانند به‌درستی تخلیه شوند و همین امر باعث ایجاد التهاب، درد و تشکیل توده می‌شود.
از دیگر عوامل موثر می‌توان به تعداد دفعات سزارین، تکنیک جراحی، عدم شست‌وشوی کافی ناحیه برش و ژنتیک اشاره کرد. اگرچه این عارضه نادر است، اما احتمال وقوع آن در زنانی که چندین بار سزارین انجام داده‌اند یا سابقه اندومتریوز دارند، بیشتر است. شناخت این دلایل می‌تواند به پیشگیری و تشخیص زود هنگام کمک زیادی کند.
اندومتریوز در جای زخم سزارین چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص اندومتریوز در محل سزارین نیازمند بررسی دقیق علائم بالینی و انجام تصویربرداری‌های تکمیلی است. پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال کامل، به علائمی مانند دردهای موضعی، وجود توده یا تشدید درد در زمان قاعدگی توجه می‌کند. معاینه فیزیکی ناحیه برش نیز ممکن است وجود یک توده سفت یا حساس را نشان دهد که به لمس دردناک است.
برای تأیید تشخیص، از سونوگرافی استفاده می‌شود. سونوگرافی می‌تواند توده‌ای با بافت غیرطبیعی یا کیستی در محل زخم را نشان دهد. در برخی موارد، MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) نیز درخواست می‌شود تا تصویر دقیق‌تری از ساختارهای داخلی ارائه دهد. این روش به‌ویژه در مواردی که تشخیص قطعی نیست یا علائم با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود، بسیار کمک کننده است.
در نهایت، تشخیص قطعی از طریق نمونه برداری یا جراحی انجام می‌شود. در برخی بیماران، برداشتن توده و ارسال آن برای پاتولوژی، وجود بافت اندومتر را تأیید می‌کند. تشخیص زودهنگام و افتراق این عارضه از دیگر بیماری‌ها مانند فتق یا کیست‌های چربی، نقش مهمی در بهبود نتیجه درمان دارد و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.
روش‌های درمان اندومتریوز در محل سزارین
درمان اندومتریوز در محل سزارین به شدت علائم، اندازه توده و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: درمان دارویی و درمان جراحی.
در مواردی که علائم خفیف و اندازه توده کوچک است، پزشک ممکن است ابتدا داروهای ضدالتهاب و مسکن تجویز کند تا درد کنترل شود. همچنین، داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری یا آگونیست‌های GnRH ممکن است برای مهار رشد سلول‌های اندومتر تجویز شوند. این داروها با سرکوب تخمک گذاری و کاهش سطح هورمون‌های زنانه، می‌توانند فعالیت بافت اندومتریوز را کاهش دهند.
اما در اغلب موارد، به خصوص اگر توده بزرگ باشد یا علائم شدید باشند، جراحی توصیه می‌شود. در این روش، بافت اندومتریوزی به طور کامل از محل زخم خارج می‌شود. جراحی به صورت باز یا لاپاراسکوپی انجام می‌شود و اگر به درستی و با دقت بالا انجام گیرد، احتمال بازگشت بیماری بسیار کم خواهد بود.
انتخاب روش درمانی باید توسط پزشک متخصص و با در نظر گرفتن شرایط فردی هر بیمار انجام شود. درمان موفق می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار شود.
آیا اندومتریوز محل سزارین قابل پیشگیری است؟
با وجود اینکه اندومتریوز در محل سزارین یک عارضه نادر است، اما برخی اقدامات می‌توانند خطر بروز آن را کاهش دهند. مهم‌ترین راهکار پیشگیری، رعایت اصول دقیق و بهداشتی حین جراحی سزارین است. استفاده از تکنیک‌های جراحی مناسب و شست‌وشوی کامل محل برش قبل از بستن زخم می‌تواند احتمال ورود سلول‌های اندومتر به بافت‌های مجاور را کاهش دهد.
همچنین توصیه می‌شود زنانی که سابقه اندومتریوز دارند یا دارای عوامل خطر مانند چندین بار سزارین هستند، توسط تیم جراحی باتجربه تحت عمل قرار گیرند. توجه به علائم اولیه مانند درد غیرعادی در ناحیه برش، تورم یا توده‌ای حساس در محل سزارین، می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان سریع کمک کند.
اگرچه راهکار قطعی برای جلوگیری کامل از این نوع اندومتریوز وجود ندارد، اما آگاهی از عوامل خطر و رعایت توصیه‌های پزشکی، نقش موثری در کاهش بروز آن دارد. در نهایت، پیگیری منظم پس از جراحی و گزارش هرگونه علامت غیرعادی به پزشک، از مهم‌ترین گام‌ها در جهت پیشگیری و کنترل این عارضه به شمار می‌رود.
سخن پایانی
اندومتریوز در محل سزارین هرچند نادر است، اما می‌تواند با دردهای مزمن و توده‌های موضعی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب نقش بسیار مهمی در کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. اگر دچار دردهای دوره‌ای در محل برش سزارین هستید یا متوجه توده‌ای در این ناحیه شده‌اید، بهتر است موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید تا بررسی‌های لازم انجام شود. دکتر مریم عباسیان نیک با تجربه و دانش تخصصی در زمینه بیماری‌های زنان، آمادگی دارد تا در مسیر تشخیص و درمان اندومتریوز در محل سزارین همراه شما باشد. با مراجعه به ایشان می‌توانید از ارزیابی دقیق، راهنمایی جامع و درمان موثر بهره‌مند شوید و با خیال آسوده‌تری مسیر درمان را طی کنید.